اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک یکی از مجموعه شرایطی است که اختلالات شخصیتی «خوشه B» یا «دراماتیک» نامیده می‌شوند. کسانی که به این اختلالات شخصیتی مبتلا هستند، احساسات شدید و ناپایدار و تصویر تحریف‌شده‌ای از خود دارند. خودباوری این افراد به تأیید دیگران وابسته است و از ارزش‌دادن به خود نشئت نمی‌گیرد. این افراد به‌شدت تمایل دارند مورد توجه دیگران قرار بگیرند و اغلب نمایشی یا به‌شکل نامناسب رفتار می‌کنند تا توجه دیگران را به خود جلب کنند. این اختلال بیشتر در خانم‌ها شایع است و معمولا در دوران نوجوانی یا اوایل بلوغ خود را نشان می‌دهد. همراه ما باشید، می‌خواهیم اطلاعات بیشتری درباره‌ی اختلال شخصیت نمایشی در اختیارتان بگذاریم.
اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک چه نشانه‌هایی دارد
بسیاری از این افراد مهارت‌های اجتماعی خوبی دارند، اما از این مهارت‌ها برای اداره‌ی دیگران استفاده می‌کنند تا بتوانند مرکز توجه آنها قرار بگیرند. شخصی که به این اختلال مبتلاست احتمالا:
- ناراحت است، مگر اینکه مرکز توجه دیگران باشد؛
- لباس تحریک‌آمیزی پوشیده یا رفتار اغواکننده‌ای را به نمایش می‌گذارد؛
- احساساتش به‌سرعت تغییر می‌کنند؛
- خیلی نمایشی رفتار می‌کند، انگار که در مقابل تماشاچیان تئاتر اجرا می‌کند. احساسات و رفتارهای اغراق‌شده از خود نشان می‌دهد، اما همچنان صمیمیتی در رفتارش نیست؛
- بیشازحد به ظاهر خود اهمیت می‌دهد؛
- مدام به دنبال تأیید دیگران است؛
- گول می‌خورد و به‌راحتی تحت تأثیر دیگران قرار می‌گیرد؛
- بیشازحد به انتقاد یا عدم‌تأیید حساس است؛
- تحمل سرخوردگی را ندارد و به‌راحتی از روزمرگی خسته می‌شود، اغلب پروژه‌ها را نیمه‌کاره رها می‌کند و از پروژه‌ای به پروژه‌ی دیگر می‌رود؛
- پیش از عمل فکر نمی‌کند؛
- عجولانه تصمیم گیری می‌کند؛
- خودخواه است و به‌ندرت به دیگران توجه می‌کند؛
- در حفظ روابطش مشکل دارد و در برخورد با دیگران اغلب دروغین یا بی‌مایه به‌نظر می‌رسد؛
- برای جلب توجه دیگران تهدید یا حتی اقدام به خودکشی می‌کند.
چه چیزی باعث اختلال شخصیت نمایشی می‌شود
علت دقیق اختلال شخصیت نمایشی یا هیستریونیک هنوز مشخص نشده، اما بسیاری از متخصصان سلامت روان معتقدند که هم عوامل اکتسابی و هم ارثی در ایجاد این اختلال نقش دارند. برای مثال وجود اختلال شخصیت هیستریونیک در اعضای یک خانواده نشان می‌دهد که استعداد ژنتیکیِ این اختلال ممکن است ارثی باشد، اما شاید فرزند فردی که دچار این اختلال است صرفا رفتاری را که از مادر یا پدر خود آموخته، تکرار می‌کند. دیگر عوامل محیطی‌ای که ممکن است تأثیر داشته باشند عبارتند از:
- بلیط هواپیما
- فقدان انتقاد یا تنبیه در کودکی؛
- توجهی که صرفا در قبال اَعمال یا رفتارهای مورد تأیید خاصی به کودک ارائه می‌شود؛
- توجه دمدمی‌مزاجانه و غیرقابل پیش‌بینی والدین.
همه‌ی اینها منجر به سردرگمی می‌شود که بالاخره کدام رفتار مورد تأیید والدین قرار خواهد گرفت. اختلالات شخصیتی معمولا در رابطه با طبیعت فردی و سبک‌های روان‌شناختی و شیوه‌های برخورد افراد با استرس در طی دوران بلوغ هم توسعه می‌یابند.
اختلال شخصیت نمایشی چگونه تشخیص داده می‌شود
اگر نشانه‌های این اختلال شخصیت وجود داشته باشند، پزشک مربوطه ارزیابی پزشکی و روان‌پزشکی کاملی انجام خواهد داد. اگر نشانه‌های جسمانی دیده شوند، معاینه و چند آزمایش (مثل تصویربرداری عصبی یا آزمایش خون) نیز توصیه می‌شوند تا اطمینان حاصل شود که هیچ بیماری جسمانی‌ای باعث این نشانه‌ها نشده باشد.
اگر دکتر برای این نشانه‌ها دلیل جسمانی پیدا نکند، شخص را به روان‌پزشک یا روان‌شناس ارجاع می‌دهد. این متخصصان سلامت روانی که برای تشخیص و درمان بیماری‌های روانی آموزش تخصصی دیده‌اند از ابزارهای مصاحبه و ارزیابی‌ای که به‌طور تخصصی برای ارزیابی اختلالات شخصیتی افراد طراحی شده‌اند، استفاده می‌کنند.
اختلال شخصیت نمایشی چگونه درمان می‌شود
در کل، افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی قبول ندارند که به درمان نیاز دارند. آنها در احساسات خود نیز اغراق می‌کنند و روزمرگی را دوست ندارند و همین امر باعث می‌شود پیگیری برنامه‌ی درمانی برای ایشان دشوار شود. اما اگر افسردگی، که احتمالا با ازبین‌رفتن رابطه همراه است یا مشکل دیگری که به واسطه‌ی اَعمال‌شان به‌وجود آمده باعث ناراحتی‌شان شود، درخواست کمک می‌کنند.
روان‌درمانی (نوعی مشاوره) به‌طور‌کلی درمان منتخب برای اختلال شخصیت نمایشی است. هدف این درمان کمک به فرد موردنظر برای آشکارکردن انگیزه ها و ترس‌هایی که با افکار و رفتار وی ارتباط دارند و نیز کمک برای برقراری ارتباط با دیگران به شیوه‌ی مثبت‌تر است.
گاهی اوقات دارو هم برای درمان عوارض این اختلال همچون افسردگی و اضطراب استفاده می‌شود.
اختلال شخصیت نمایشی چه عوارضی دارد
اختلال شخصیت نمایشی ممکن است بر روابط اجتماعی، حرفه‌ای یا عاطفی فرد و چگونگی واکنش او نسبت به شکست‌هایش تأثیر بگذارد. ضمن اینکه احتمال ابتلا به افسردگی در افرادی که از این اختلال رنج می‌برند، بیشتر از دیگران است.
چشم‌انداز آینده‌ی افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی چیست
بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال می‌توانند از نظر اجتماعی و در محیط کار عملکرد خوبی داشته باشند، اما آن دسته‌ای که دچار حالات شدید این اختلال هستند، ممکن است با مشکلات زیادی در زندگی روزمره‌ی خود مواجه شوند.
آیا می‌توان از اختلال شخصیت نمایشی پیشگیری کرد
اگرچه پیشگیری از اختلال شخصیت نمایشی امکان‌پذیر نیست، اما درمان آن باعث می‌شود فرد مستعد ابتلا به این اختلال، راه‌های سازنده‌تری برای مقابله با موقعیت‌های مختلف فرابگیرد.