ایسنا/خراسان رضوی سحرخوانی یکی از آیین‌های قدیمی و زیبا در فرهنگ مردم خراسان رضوی بوده است. این آیین از دیرباز به عنوان یکی از روش‌های بیدار کردن مردم برای سحری و ایجاد فضایی معنوی و روحانی در ماه مبارک رمضان به کار می‌رفته است. با گذشت زمان و تغییرات فرهنگی و اجتماعی، این آیین به تدریج کم‌رنگ شده و به فراموشی سپرده شده است.
سحرخوانی به عنوان یکی از آیین‌های قدیمی در خراسان رضوی، به خصوص در روستاها و مناطق کوچک، جایگاه ویژه‌ای داشت. سحرخوان ها با صدای دل‌نشین و موزون اشعار مذهبی و دعاهایی را می‌خواندند که مردم را برای سحری بیدار می‌کردند.
سحر خوانی‌ها معمولاً به صورت گروهی برگزار می‌شد. گروهی از افراد محلی، بیشتر مسن‌ترها یکی دو ساعت قبل از اذان صبح در کوچه‌ها و محلات روستا و شهر حرکت می‌کردند و با صدای بلند و هم‌نوا، اشعاری مذهبی و دعاهایی را می‌خواندند. برخی هم به پشت‌بام رفته و طبل می‌زدند و سحر خوانی می‌کردند. این اشعار معمولاً به زبان محلی و با لهجه‌های مختلف خراسانی بود. در برخی مناطق، سحرخوانی‌ها با استفاده از ابزارهای موسیقی محلی مانند دف و دایره همراهی می‌شد.
علی‌اکبر خلیلی پژوهشگر فرهنگ بومی خراسان رضوی در گفت و گو با ایسنا گفت: اشعار و دعاهایی که در سحرخوانی‌ها خوانده می‌شد، شامل مضامینی مذهبی و معنوی بود. این اشعار بیشتر به ستایش خداوند، پیامبر اکرم (ص) و اهل‌بیت (ع) می‌پرداخت و مردم را به تأمل و تفکر در مورد معنای زندگی و اعمال گذشته دعوت می‌کرد. برخی از این اشعار به طور خاص به ماه مبارک رمضان و فضایل روزه‌داری اختصاص داشت.
وی در خصوص زمان و مکان برگزاری سحرخوانی اظهار کرد: سحرخوانی‌ها معمولاً در ساعات قبل از اذان صبح و در کوچه‌ها و محلات مختلف برگزار می‌شد. این آیین به خصوص در روستاها و مناطق کوچک خراسان رضوی رایج بود و مردم با شنیدن صدای دل‌نشین سحرخوانی‌ها از خواب بیدار می‌شدند و برای سحری آماده می‌شدند.
خلیلی تصریح کرد: سحرخوانی‌ها علاوه بر ایجاد فضایی معنوی و روحانی، نقش مهمی در ایجاد همبستگی و ارتباط میان مردم داشت. این آیین باعث تقویت روابط اجتماعی و ایجاد حس همکاری و همبستگی میان مردم می‌شد.
وی گفت: متأسفانه با گذشت زمان و تغییرات فرهنگی و اجتماعی، آیین سحرخوانی به تدریج کم‌رنگ شده و به فراموشی سپرده شده است. تکنولوژی‌های جدید مانند ساعت‌های زنگ‌دار و تلویزیون‌ها جایگزین سحرخوانی‌های قدیمی شده‌اند و این آیین به تدریج از زندگی مردم کنار گذاشته شده است. همچنین تغییر سبک زندگی و افزایش مشغله‌های روزمره نیز باعث کاهش توجه به آیین‌های سنتی و مذهبی مانند سحرخوانی شده است.
پژوهشگر فرهنگ بومی خراسان رضوی افزود: در سال‌های اخیر، برخی از تلاش‌ها برای احیای آیین سحرخوانی در خراسان رضوی صورت گرفته است. برخی از افراد و گروه‌های محلی با برگزاری مراسم سحرخوانی و انتشار اشعار و دعاهای قدیمی، سعی در زنده نگه داشتن این آیین دارند. همچنین برنامه‌های فرهنگی و مذهبی مختلفی نیز در این زمینه برگزار می‌شود که به آشنایی مردم با آیین‌های قدیمی و احیای آن‌ها کمک می‌کند.
وی با اشاره به نمونه‌هایی از اشعار و دعاهای سحرخوانی گفت:
ای خدای عالمین، ای خدایی که از تو روزی می‌گیریم
مابدانیم که این ماه، ماه رمضان است
ماه روزه و عبادت، ماه بخشش و توبه
به درگاه تو آمدیم، ای خدای مهربان
یا رب‌العالمین، یا رئوف و یا رحیم
ما به درگاه تو آمدیم، با دل‌های توبه‌کار
در این ماه پر برکت، به درگاه تو آمدیم
توبه از گناهان ما، یا خدایا بپذیر
وی همچنین به یکی دیگر از نمونه‌های اشعار و دعاهای سحرخوانی اشاره کرد.
شب‌خیز که عاشقان به شب راز کنند / گِردِ در و بام دوست پرواز کنند
هر جا که دری بود به شب می‌بندند / الاّ در دوست را که شب باز کنند
برخی از سحر آوازی‌ها هم بنا به مناسبت‌های خاص ماه مبارک رمضان خوانده می‌شد؛ مانند این سحر آوازی‌ها که در روز پانزدهم ماه مبارک و میلاد با سعادت امام حسن مجتبی (ع) در برخی شهرها مانند کاشمر خوانده می‌شود.
ای ماه مبارک توچه با حال و هوایی / تو ماه نبی ماه علی ماه خدایی
ای سفره گسترده انعام الهی / تو خوان عطا و کرم وجود و سخایی
در موسم افطار سراسر تو نشاطی / در وقت سحر زمزمه روح و صفایی
در نزد خدا بهر گنه‌کار شفیعی / بر درد دل‌خسته و بیمار دوایی
میلاد حسن سبط نبی بر تو مبارک / تو مطلع آن اختر خورشید لقایی
این اشعار و دعاها نمونه‌هایی از مضامین مذهبی و معنوی است که در آیین سحرخوانی خوانده می‌شد و مردم را به تأمل و تفکر در مورد معنای زندگی و اعمال گذشته دعوت می‌کرد.
وی افزود: سحرخوانی یکی از آیین‌های قدیمی و زیبای خراسان رضوی بوده است که با گذشت زمان و تغییرات فرهنگی و اجتماعی به فراموشی سپرده شده است. این آیین علاوه بر ایجاد فضایی معنوی و روحانی، نقش مهمی در ایجاد همبستگی و ارتباط میان مردم داشت. با تلاش‌های اخیر برای احیای این آیین، امید است که سحرخوانی به عنوان یکی از آیین‌های سنتی و مذهبی خراسان رضوی دوباره زنده شود و در فرهنگ مردم این منطقه جایگاه خود را پیدا کند.
خلیلی با اشاره به اینکه سحرخوانی به عنوان یکی از آیین‌های قدیمی خراسان رضوی تأثیرات قابل توجهی بر فرهنگ عمومی این منطقه داشته است، اظهار کرد: این آیین نه تنها به عنوان یک مراسم مذهبی بلکه به عنوان یک تجربه مشترک فرهنگی که نسل‌ها را به هم پیوند می‌دهد، شناخته می‌شود. در این آیین، مردم با هم به عبادت و دعا می‌پردازند و این تجربه مشترک به ایجاد حس همبستگی و ارتباط میان افراد جامعه کمک می‌کند.
یکی از جنبه‌های جذاب سحرخوانی، روایت‌ها و داستان‌هایی است که درباره این آیین وجود دارد. این روایت‌ها معمولاً شامل قصه‌ها و حکایاتی از تجربیات مردم در سحرخوانی‌ها و تأثیرات آن بر زندگی‌شان است. برخی از این روایت‌ها به نقل از بزرگان و ریش‌سفیدان محلی نقل شده و به نسل‌های بعدی منتقل شده است.
وی ادامه داد: با توجه به اهمیت و ارزش‌های فرهنگی و مذهبی آیین سحرخوانی، تلاش برای احیای این آیین می‌تواند به حفظ و تقویت فرهنگ محلی و مذهبی خراسان رضوی کمک کند. برنامه‌های فرهنگی و مذهبی مختلفی که به آشنایی مردم با آیین‌های قدیمی و احیای آن‌ها کمک می‌کند، می‌تواند نقش مهمی در زنده نگه داشتن سحرخوانی و دیگر آیین‌های سنتی داشته باشد.
این پژوهشگر فرهنگ بومی خراسان رضوی خاطرنشان کرد: سحرخوانی به عنوان یکی از آیین‌های قدیمی و زیبای خراسان رضوی، نقش مهمی در فرهنگ و زندگی مردم این منطقه داشته است. این آیین با ایجاد فضایی معنوی و روحانی و همچنین ایجاد همبستگی و ارتباط میان مردم، به عنوان یکی از آیین‌های مهم مذهبی شناخته می‌شود.
وی گفت: با وجود اینکه این آیین به تدریج کم‌رنگ شده و به فراموشی سپرده شده است، می‌طلبد تلاش‌های بیشتری برای احیای این گونه آئین‌ها که به حفظ و تقویت فرهنگ محلی و مذهبی خراسان رضوی کمک می‌کند صورت گیرد.
منبع خبر: خبر گزاری ایسناآخرین اخبار,پربازدید ترین اخبار, اخبار روز