اصطلاحات داربست بندی

اصطلاحات داربست بندی، الفبای ایمنی، کیفیت و ارتباط حرفه ای در هر پروژه عمرانی هستند. داربست ها به عنوان ستون فقرات سازه های موقت برای کار در ارتفاع، نقشی حیاتی در ساخت وساز، نماسازی و تعمیرات ایفا می کنند. تسلط بر واژگان فنی این حوزه، نه تنها برای داربست بندان و ناظران، بلکه برای تمامی عوامل اجرایی، یک ضرورت مطلق است.

این مقاله، جامع ترین منبع برای درک کامل اصطلاحات داربست بندی است و اطلاعات فنی دقیق، به منظور ارتقاء سطح ایمنی و دانش فنی در صنعت ساختمان تدوین شده است.

اصطلاحات داربست بندی و اجزای کلیدی اسکافولد

داربست ها از مجموعه ای از قطعات فلزی و چوبی تشکیل شده اند که هر یک وظیفه مشخصی در تحمل بار و تامین پایداری سازه موقت دارند.

پایه های اصلی و عمودی

اصطلاح فارسی	اصطلاح انگلیسی	تعریف و کاربرد دقیق
استاندارد یا پایه	Standard / Pole	لوله های عمودی داربست که تمامی بارهای وارده (شامل کارگر، مصالح و وزن خود داربست) را به زمین منتقل می کنند. جنس آن ها معمولاً لوله فولادی درزدار با قطر ۴۸.۳ میلی متر است. این لوله ها ستون های اصلی داربست هستند.
بیس پلیت یا کفشک	Base Plate	یک صفحه فلزی چهارگوش که در زیر هر استاندارد قرار می گیرد. وظیفه اصلی آن، توزیع و پخش یکنواخت بار از استاندارد به سطح زمین است. در زمین های سست، استفاده از یک تخته چوبی در زیر بیس پلیت ضروری است.
مغزی یا پین اتصال	Internal Joint Pin	ابزاری که برای اتصال دو لوله استاندارد (عمودی) روی یکدیگر و افزایش طول داربست استفاده می شود. استفاده از آن در ارتفاعات بیش از ۶ متر رایج است.
پانچیون	Puncheon	لوله ای عمودی که در پایین ترین نقطه خود، مستقیماً به زمین یا بیس پلیت متصل نمی شود، بلکه از طریق بست به یک لوله افقی وصل شده و بار را به آن منتقل می کند.

عناصر افقی و سکوی کار

اصطلاح فارسی	اصطلاح انگلیسی	تعریف و کاربرد دقیق
لجر	Ledger	لوله های افقی که استانداردها را در طول داربست به یکدیگر متصل می کنند. وظیفه آن ها ایجاد استحکام طولی و جلوگیری از خم شدن لوله های استاندارد در طول است.
ترانزوم یا دستک	Transom	لوله های افقی که استانداردها را در عرض (عمق) به یکدیگر متصل می کنند و به عنوان تکیه گاه اصلی برای قرارگیری تخته های کار عمل می کنند.
تخته کار یا تخته بنایی	Working Platform / Plank	الوارهای چوبی مقاوم یا صفحات فلزی که سکوی کار را تشکیل می دهند. تخته ها باید در برابر آتش مقاوم باشند و حداقل ۳ تخته به صورت همزمان برای ایجاد یک سکوی ایمن استفاده شود.
لیفت	Lift	به مجموعه کامل یک سطح افقی کاری شامل لجرها، ترانزوم ها و تخته های کار که در یک ارتفاع مشخص نصب می شوند، گفته می شود.
طول دهانه	Bay Length	فاصله بین دو لوله استاندارد (عمودی) مجاور در طول داربست. این فاصله بسته به نوع کار (سبک یا سنگین) متغیر است.

اتصالات و پایداری (کوپلرها(

اصطلاح فارسی	اصطلاح انگلیسی	تعریف و کاربرد دقیق
بست	Coupler / Clamp	قطعات فلزی (ریخته گری شده یا پرسی) که برای اتصال لوله ها به یکدیگر استفاده می شوند. به دو نوع اصلی تقسیم می شوند:
بست چهارپیچ (قائم)	Right-Angle Coupler	رایج ترین نوع بست، که دو لوله را با زاویه ۹۰ درجه (عمود بر هم) به یکدیگر متصل می کند و حامل بار است.
بست گردان (چرخشی)	Swivel Coupler	بستی که دو لوله را در هر زاویه ای (معمولاً برای لوله های مایل و مهاری) به هم متصل می کند و تا ۳۶۰ درجه قابلیت چرخش دارد.
بریس یا لوله های مهاری	Brace / Diagonal Member	لوله هایی که به صورت مورب (اریب) و ضربدری نصب می شوند تا استحکام و مقاومت داربست در برابر نیروهای جانبی (باد، لرزش) را افزایش دهند.
ریل مهار	Raker	لوله های مهاری که به صورت مایل و از پایه داربست به سمت بالا و بیرون نصب می شوند و بار را به زمین منتقل می کنند تا از واژگونی داربست جلوگیری کنند.

آشنایی با انواع سیستم های داربست و اصطلاحات تخصصی

امروزه، علاوه بر داربست های لوله ای سنتی، سیستم های مدولار پیشرفته ای در پروژه های سنگین مورد استفاده قرار می گیرند که هر یک اصطلاحات خاص خود را دارند.

۱. داربست اسکافلد مثلثی

اسکافلد مثلثی که با نام داربست اُمگا نیز شناخته می شود، نوعی داربست مدولار است که در آن فریم های مثلثی شکل از پیش ساخته، با قرارگیری روی یکدیگر، یک سازه مستحکم را ایجاد می کنند.

اصطلاح فارسی	تعریف و کاربرد در اسکافلد مثلثی
فریم مثلثی	واحد اصلی و مدولار این داربست، که به شکل A یا مثلث ساخته شده و دارای اتصالاتی برای قرارگیری افقی (عرضی) است.
کفشک داربست مثلثی	پایه زیرین فریم که امکان اتصال اولین فریم به سطح زمین یا جک های رگلاژ را فراهم می کند.
جک رگلاژ سر و ته	پیچ های قابل تنظیم که در قسمت بالا و پایین فریم ها قرار می گیرند تا امکان تنظیم دقیق ارتفاع و تراز کردن داربست در زیر بار (مانند قالب بندی سقف) فراهم شود. (
مهاربند افقی و ضربدری	برای ایجاد پایداری جانبی و طولی، فریم های مثلثی با استفاده از این مهارها به یکدیگر متصل می شوند.

کاربرد اصلی اسکافلد مثلثی: این نوع داربست به دلیل تحمل بار بالا و سرعت نصب، بیشتر به عنوان شمع حمایتی در زیر قالب بندی سقف های سنگین و مرتفع (مانند پل ها و سالن های بزرگ) استفاده می شود.

۲. داربست چکشی

این نوع داربست نیز مدولار است و با استفاده از اتصالات کاسه ای شکل به یکدیگر متصل می شود. سرعت و سهولت نصب بالا از مزایای اصلی آن است.

اصطلاحات ایمنی در سکوی کار

 

اصطلاح فارسی	اصطلاح انگلیسی	اهمیت ایمنی
گاردریل یا ریل محافظ	Guard Rail	لوله هایی که برای جلوگیری از سقوط افراد در لبه های بیرونی سکوی کار نصب می شوند. استاندارد ایمنی، نصب دو ریل محافظ (یکی در ارتفاع ۹۱ سانتی متر و دیگری در ۴۷ سانتی متر از سطح کار) را الزامی می داند.
قرنیز	Toe Board	تخته ای که در طول لبه سکوی کار و به صورت عمودی نصب می شود تا از سقوط ابزار، مصالح کوچک و آجر به پایین و آسیب به افراد زیر داربست جلوگیری کند.
تگ های هشداردهنده	Scafftag	برچسب های رنگی (معمولاً سبز، زرد و قرمز) که در محل ورودی داربست نصب می شوند و وضعیت ایمنی و تاریخ آخرین بازرسی داربست را نشان می دهند.
ظرفیت بارگذاری	Load Capacity	حداکثر وزن مجاز (شامل افراد و مصالح) که داربست برای تحمل آن طراحی شده است. محاسبه دقیق بارگذاری برای جلوگیری از ریزش داربست ضروری است.
کمربند ایمنی	Safety Harness	تجهیزات حفاظت فردی که کارگران باید هنگام کار در ارتفاع به یک نقطه اتصال محکم (به غیر از خود داربست) متصل کنند.

دستورالعمل نیروی انسانی

بر اساس اصول ایمنی، فردی که مسئول نصب و کار بر روی داربست است، باید دارای شرایط زیر باشد:

• گواهینامه مهارت: نصاب داربست باید دوره های آموزشی تخصصی را گذرانده و دارای گواهینامه معتبر باشد.
• سلامت جسمی و روحی: نداشتن بیماری هایی مانند صرع، سرگیجه، فشار خون بالا و ترس از ارتفاع، از الزامات کار در ارتفاع است.
• بازرسی مداوم: داربست باید قبل از هر شیفت کاری و پس از هرگونه تغییر یا شرایط آب و هوایی نامساعد، توسط یک فرد متخصص بازرسی و وضعیت آن در تگ های هشدار ثبت شود.

اصطلاحات متفرقه و کاربردی

در این بخش، اصطلاحات کمتر رایجی را که برای تبدیل این محتوا به کامل ترین راهنمای آنلاین نیاز است، بررسی می کنیم:

1. برنامه ریزی بارگذاری (Loading Scheme): نقشه ای که حداکثر بارهای مجاز را بر اساس استانداردها و لجرها نشان می دهد.
2. صفحه زیرین (Sole Plate): تخته چوبی محکمی که در زمین های شنی یا سست، زیر بیس پلیت قرار داده می شود تا بار را در سطح بزرگ تری توزیع کند.
3. لوله اتصال :(Coupling Tube) لوله ای استوانه ای که برای اتصال دو سر لوله استاندارد (عمودی) روی هم استفاده می شود و مغزی را در بر می گیرد.
4. داربست معلق :(Suspended Scaffold) نوعی داربست که از بالا به سقف یا سازه آویزان می شود (مانند داربست های پنجره شوی) و کاربرد آن اصطلاحات خاص خود (مانند سیم بکسل، وینچ) را دارد.

اهمیت دانش فنی در ایمنی داربست بندی

تسلط بر اصطلاحات داربست بندی، بیش از یک دانش نظری، یک تعهد عملی به ایمنی و کیفیت است. این زبان مشترک، امکان می دهد تا اجزای حیاتی داربست (مانند استاندارد، لجر، ترانزوم، کوپلر) به درستی در کنار هم قرار گیرند و یک سازه موقت ایمن و کارا ایجاد شود.

با تمرکز بر اجزای داربست، شناخت سیستم های پرکاربرد نظیر اسکافلد مثلثی برای بارهای سنگین، و رعایت دقیق دستورالعمل های ایمنی (گاردریل، قرنیز، تگ ها)، می توانید اطمینان حاصل کنید که پروژه شما با بالاترین سطح تخصص، ایمنی و اعتماد به پیش خواهد رفت.

همچنین، همکاری با برندهایی همچون عمران مارکت، فنی کارا و آیرومارت که متخصص در زمینه تولید و تامین تجهیزات قالب بندی و داربست های مدولار هستند، می تواند تضمین کننده کیفیت و ایمنی در پروژه های بزرگ باشد.